آب انبارها ،یخچال ها و آسیابها در یزد

یزدفردا :علی آبادی :آب انبارها در استان یزد نسان از اعتقاد راسخ مردمان کویر به تعاون و همیاری بوده و هر آب انبار بدون در نظر گرفتن طبقات اجتماعی به صورت یکسان در اختیار ساکنین این منطقه بوده و اکثرا به عنوان یک کار عام المنفعه و خیر توسط سازندگان آنها ساخته شده است ،یخچال ها و آسیاب ها نیز هر کدام تامین کننده ما یحتاج زندگی مردمان کویر بوده است .

آب انبار گلشن

آب انبار گلشن واقع در محله "گازرگاه" شهر يزد، از بناهاي دوران معاصر است. اين آب انبار دو پاشير و پلکان جداگانه براي استفاده مسلمانان و زرتشتيان دارد. آب انبار داراي چهار بادگير است که در فواصل يکسان در کنار مخزن دايره اي شکل آب انبار قرار دارند. ارتفاع بادگيرها از سطح زمين سيزده متر و حجم مخزن آن دو هزار متر مکعب است.

آب انبار شش بادگيري

اين آب انبار در محله اي به همين نام در شهرستان يزد قرار دارد. اين بنا داراي دو ورودي (يکي در شمال و ديگري در جنوب مخزن)، شش بادگير و مخزن بزرگي به حجم دوهزار متر مکعب است. اين آب انبار پنجاه و پنج پله دارد. ورودي آب انبار در قسمت جنوبي است و بين پله هاي بيست و پنج و بيست و شش آن، از بالا يک هشتي با سنگ فرش آجري قرار دارد و طاق آب انبار بعداز هشتي شروع مي شود. شير آن نيز در قسمت ورودي شمالي است. ورودي شمالي نسبت به مخزن شير، قرينه ورودي جنوبي است. آب انبار داراي گنبد تخم مرغي شکل است. ارتفاع مخزن آب آن 12/6 متر و ارتفاع بادگيرها ده متر است.

آب انبار ميان راهي مسير چک چک

اين آب انبار مجاور نيايشگاه زرتشتيان يزد، در فاصله هفتادو پنج کيلومتري شهر يزد قرار دارد. با توجه به نحوه ساخت آن، مي توان گفت که اين بنا متعلق به دوره قاجار است. آب انباراز نوع ميان راهي است و در مسير فرعي جاده يزد- طبس قرار دارد. اين آب انبار از آجر و به شکل يک اتاق چهار گوش است و داراي يک ورودي باقوس هلالي است و در دو طرف ورودي آن، دو سکو براي نشستن قرار دارد. نقشه مخزن آن مدور و داراي يک فضاي چهارگوش در جلو براي دسترسي به آب است.

آب انبار وزيري

اين بنا در اواخر قرن هشتم ميلادي توسط "سيدرکن الدين ثاني" در محله مسجد جامع شهر يزد ساخته و داراي چهار بادگير بر روي مخزن است که آب را خنک مي کرده است. اين آب انبار داراي يک در قديمي و سي وهفت پله است.

آب انبار وقت و ساعت

اين آب انبار توسط "خواجه شاه امير استرآبادي" در محله "وقت و ساعت" شهر يزد ساخته شد. سنگ مرمر سردر بنا، تاريخ 1121 هـ.ق را نشان مي دهد. اين آب انبار داراي چهل و نه پله و چهار بادگير بر روي مخزن است.

آسياب ها

آسياب رستاق

اين آسياب در بيست کيلومتري جنوب شرقي جاده اصلي "رستاق" قرار دارد. با توجه به سبک معماري، نوع تزيينات مقرنس کارهاي صحن اصلي و نوع مصالح به کار رفته در آن، مي توان گفت که اين بنا مربوط به قرن هشتم هـ. ق و در زمان "سيد رکن الدين قاضي" (متوفي در سال 732 هـ. ق) است.

اين بنا در عمق هفت متري زمين، داراي دالان شيب داري است. راه ورود به صحن اصلي پنجاه و شش متر طول و 480 متر عرض دارد. صحن اصلي آسياب به شکل هشت ضلعي است که چهار ضلع آن هر کدام 80/4 متر و چهار ضلع ديگر آن هر يک، 75/2 متر طول دارند. هر يک از اضلاع کوچک، غرفه اي به عمق يک متر دارد. در دو ضلع شرقي و غربي دو اتاق با جلوخاني تعبيه شده است.

غرفه جنوب صحن، محل دستگاه آسياب يعني "دول" و "آخوره" است. سقف صحن آسياب گنبدي شکل است. کاربندي آجري آن از هشت شروع و به سه ودو ختم مي شود. مصالح آسياب تماماً از آجر و ترکيب سقف و مقرنس کاري هاي صحن اصلي آن، از ابتکارهاي جالب توجه اين نوع معماري است.

آسياب دو سنگي بيابان "محمد آباد ميبد"

اين آسياب کم نظير، در عمق چهل متري زمين و در مسير قنات "قطب آباد" احداث شده و هيچ گونه مصالح ساختماني در ساخت آن به کار نرفته است. چاه هايي به عمق چهل متر، روشنايي فضاي داخل و تهويه هوا را تامين مي کنند.

قدمت اين آسياب بالغ بر صد و پنجاه سال است. راهروي ورودي آسياب مرتفع و براي عبورحيواناتي نظير شتر هم مناسب است. طويله اي در داخل آسياب براي نگهداري چهارپايان ديده مي شود.

آسياب اشکذر

اين آسياب در قرن دوازدهم هـ. ق ساخته شد و يکي از بزرگ ترين آسياب هاي ايران به شمار مي رود. سنگ اين آسياب با آب قنات "همت آباد" مي چرخيده که ساعتي سي و پنج "من شاه" يعني 210 کيلوگرم آرد از زير سنگ هاي پرقدرت آن به دست مي آمد.

دالان شب دار راه ورودي به صحن اصلي آسياب، پنجاه و شش متر طول و 4/1 متر عرض دارد. مصالح آسياب تماماً از آجر و ترکيب سقف و مقرنس کاري صحن اصلي بان نقوش هندسي آن، از ابتکارهاي جالب توجه معماري ايراني است.

آسياب آبي تفت

اين آسياب تنها آسياب باقي مانده از هفده آسياب داير بر روي قنوات شش گانه شهرستان اهرستان است. قدمت آسياب را بالغ بر دويست سال ذکر کرده اند.

پخچال ميبد

ساختمان عظيم اين يخچال خشتي از چهار قسمت اصلي: حوض يخ بند، ديوارهاي سايه انداز، گنبد اصلي و مخزن يخ تشکيل شده است. اين بنا مخصوص ساخت و نگهداري يخ بوده و با توجه به شرايط جغرافيايي منطقه، يکي از نشانه هاي تمدن مردم اين منطقه به شمار مي رود. اين يخچال يکي از معدود يخچال هاي به جاي مانده از يخچال هاي متعدد يزد است.

يخچال ابرقو

اين بنا مخروطي شکل در حدود دوازده متر ارتفاع دارد و قدمت آن به دوره قاجاريه مي رسد. اين مکان محل توليد و انبار کردن يخ در گذشته بود. تنها راه ورودي آن دريچه کوچکي است که از آن براي استخراج يخ در فصل تابستان نيز استفاده مي شد

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا